Algemene uitkering
Bij de Algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn een aantal onzekerheden te benoemen die hieronder kort worden toegelicht.
Algemeen
De ontwikkelingen rond de Algemene uitkering zijn moeilijk te voorspellen. Bij elke nieuw verschenen circulaire blijken inzichten gewijzigd. Dit houdt in dat de hoogte van de Algemene uitkering van circulaire op circulaire sterk kan afwijken. Dit geeft veel onzekerheid in het meerjarenperspectief.
Voor de jaren 2023-2025 is het volume-deel van de Algemene uitkering op de stand van de Mei-circulaire 2022 vastgezet en wordt het trap-op trap-af principe voor de komende jaren losgelaten, zodat onverwachte ontwikkelingen geen invloed hebben op de hoogte van de algemene-uitkering. Alleen loon- en prijsontwikkelingen en taakmutaties hebben dan invloed op de hoogte van het gemeentefonds.
Jaar 2026
Het accres in het jaar 2026 is veel lager dan de jaren 2022-2025. Hierdoor hebben we minder financiële ruimte om structurele uitgaven te dekken in de begroting. Pas in het voorjaar 2023 (bij de Meicirculaire) verwachten we dat het Rijk hier meer duidelijkheid over geeft.
Stijgende marktrente
Als de rente op de geld- en kapitaalmarkt zich ongunstig ontwikkelt ten opzichte van de percentages die in de begroting zijn opgenomen, moeten we rekening houden met extra rentelasten (zie ook de Paragraaf financiering). De ontwikkeling van de rente is moeilijk in te schatten. Al een aantal jaren is er sprake van lage rentestanden. In 2022 is de rente echter behoorlijk opgelopen ten opzichte 2021 en is een einde gekomen aan de negatieve rente. Gezien de situatie in Oekraïne en de oplopende inflatie is de kans dat dit risico zich voordoet toegenomen en geschat op 50%.
Bijsturingsmaatregelen om risico te verkleinen/voorkomen
Sinds 2022 worden er 15- of 20- jaar lopende fixe leningen afgesloten, in plaats van 10 jaar. Inmiddels is er geen sprake meer van een omgekeerde rentestructuur. Bij een stijgende rente kan voor een langere looptijd (goedkoper) worden gekozen waardoor de spreiding van de leningenportefeuille intact blijft. Door een langere looptijd zal de spreiding verder worden geoptimaliseerd waardoor de jaarlijkse benodigde nieuw aan te trekken leningen van € 15 miljoen naar € 10 miljoen zal dalen waardoor het risico verder wordt verkleind. Daarnaast wordt er inmiddels ook over banktegoeden weer rente vergoed waardoor er rentebaten ontstaan die het risico ook enigszins beperken.
Privacy wetgeving
De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) geeft burgers meer rechten en organisaties meer verantwoordelijkheid om zorgvuldig met persoonsgegevens om te gaan. En de burger daarover goed te informeren. Wanneer iemand nadeel ondervindt doordat een organisatie verzuimt zorgvuldig met persoonsgegevens om te gaan, kan de rechter diegene een schadevergoeding toekennen. In potentie is dit een zeer ingrijpend middel: bij een incident met veel slachtoffers kan de totale veroorzaakte schade snel oplopen, ook wanneer het om een klein bedrag gaat.
Naast de procedurele gevolgen kan het niet naleven van privacywetgeving ook leiden tot:
- Verlies aan vertrouwen, verstoorde relatie(s) en een beschadigde reputatie.
- Maatschappelijke verontwaardiging.
- Negatieve publiciteit.
De gevolgen van het niet nakomen van de privacywetgeving zijn situatie-afhankelijk. Het is bijzonder lastig om op voorhand uitspraken te doen over de kans dat zich een incident voordoet omdat de gemeente hierin afhankelijk is van interne en externe factoren. Financiële consequenties zijn geheel afhankelijk van oorzaak en ernst van een incident. De werkelijke kosten kunnen dan ook vele malen hoger of lager uitvallen.
Om toch een inschatting te maken, is er met behulp van Financiën een begrotingsanalyse uitgevoerd naar 3 andere gemeentes: Heerlen (1%), Apeldoorn (25%), Hilversum ( 25%) en Katwijk (30%). De gemeente Katwijk wordt als meest toonaangevend beschouwd.
Bijsturingsmaatregelen om risico te verkleinen/voorkomen
In 2022 zijn de privacycontactpersonen verder opgeleid. Zij hebben er aan bijgedragen dat het pricacybewustzijn in de organisatie verder vergroot werd. Afgelopen jaar lag de focus met name op het uitvoeren van Data Protection Impact Assessments (DPIA's) op risicovolle processen. Een DPIA is een instrument waarmee privacy risico's in kaart worden gebracht. Tevens is dit een wettelijke verplichting bij processen met een hoog (privacy) risico voor betrokkenen. Het positieve resultaat bleek uit het aantal opgeleverde DPIA's. De privacy pagina op het intranet is uitgebreid met informatie. Er is hard gewerkt aan het opbouwen van het privacy framework in de organisatie. Er zijn verschillende procesbeschrijvingen voor privacy opgesteld zoals het protocol Rechten van betrokkenen en het proces Actualiseren van het verwerkingsregister. Dit stimuleert een eenduidige aanpak, zodat de kans op fouten en dus ook risico's verkleind worden. Zoals ieder jaar is er een meting uitgevoerd om het privacyvolwassenheidsniveau te bepalen. De resultaten van de meting zijn omgezet in taken voor 2023. In 2022 is voor het eerst de externe audit Wet politiegegevens (Wpg) uitgevoerd. De organisatie is aan de slag gegaan met de aanbevelingen die uit de audit naar voren kwamen. Deze opvolging draagt bij aan het compliant zijn aan de AVG. Al deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat privacy zich steeds meer in het DNA van de organisatie nestelt waardoor men zich sneller bewust is/wordt van de risico’s die privacy met zich meebrengt. Met al deze maatregelen is geprobeerd het risico op privacyschending zo klein mogelijk te houden. Desalniettemin zijn er afgelopen jaar ook voorbeelden te noemen van processen waarbij privacy niet tijdig betrokken werd. Dit heeft onder andere geleid tot datalekken, klachten van burgers en vertraging in de uitvoering.
Invoering vennootschapsbelasting (Vpb)-plicht voor gemeenten
Om te bepalen of en in welke mate deze wetgeving voor de gemeente Velsen leidt tot een extra financiële last moeten alle activiteiten van de gemeente worden getoetst aan het ondernemingsbegrip en moet een fiscaal dossier worden opgebouwd. De inventarisatie van de Vpb-plichtige activiteiten is door een fiscalist getoetst en kent een aantal onderwerpen met een fiscaal risico, zoals het grondbedrijf en kleinschalig opdrachtgeverschap. Beide onderwerpen zijn ter toetsing aan de Belastingdienst voorgelegd. Op basis van de reactie van de belastingdienst kan het financiële risico worden gekwantificeerd en opgenomen in de begroting.
Voor de jaren 2016 tot en met 2020 heeft de Belastingdienst onze aangifte vastgesteld en is Velsen niet aangemerkt als ondernemer. In het voortraject hebben zij het dossier kleinschalig ondernemerschap beoordeeld.
De activiteiten die mogelijk een fiscaal risico vormen, indien er de komende jaren sprake is van winst, betreffen de exploitatie van de zeekade en de grondexploitaties.
Rechtbank Gelderland heeft recent geoordeeld dat de activiteit reclame kwalificeert als onderneming voor de Vpb en derhalve is belast.
De activiteit reclame ziet, kort gezegd, op de opbrengsten uit concessieovereenkomsten die de gemeente heeft gesloten met reclame-exploitanten.
Mogelijk zal er in de toekomst dus belasting geheven worden op reclame activiteiten.
Grondexploitaties
Het risico voor de grondexploitaties wordt jaarlijks berekend in de Meerjaren Prognose Grondexploitaties (MPG) ten tijde van het opstellen van de jaarstukken. Het risico is opgebouwd uit diverse projectrisico’s. De risico's inzake de grondexploitatie zijn in totaal te kwantificeren op € 0,7 miljoen, zoals toegelicht in de paragraaf Grondbeleid. Dit bedrag is afgedekt door de Algemene reserve grondbedrijf. Zie paragraaf Grondbeleid.
Asbest algemeen
Voor de bekende asbestsaneringen is budget beschikbaar. Ondanks meerdere onderzoeken en inventarisaties blijft er een reële kans dat asbest wordt aangetroffen in gebouwen of in de openbare ruimte. Er zijn 6 locaties gemeentelijke vastgoed waarvan bekend is dat er asbest aanwezig is. De hoogte van dit risico is niet te kwantificeren.
Garanties/Borgstellingen/Achtervang borgstellingen
De gemeente staat voor € 1,09 miljoen borg voor hypothecaire leningen uit het verleden.
Cybercriminaliteit
Door criminelen worden er dagelijks tienduizenden pogingen ondernomen om in bedrijfsnetwerken binnen te dringen. Een succesvolle aanval vanuit Cyberspace heeft vergaande gevolgen voor de gemeente Velsen. Een veelvoorkomende vorm is de zogenaamde ransomware-aanval. Daarbij wordt, na het binnendringen van het netwerk, door middel van kwaadaardige software de hele informatievoorziening onbruikbaar, omdat alle gegevens onleesbaar zijn gemaakt (door versleuteling). Vervolgens wordt er losgeld geëist. Dit is al diverse bedrijven, onderwijsinstellingen in overheidsorganisaties overkomen. Ook als er geen losgeld wordt betaald kost dit de getroffen organisatie geld en de kosten daarvan kunnen de hoogte van het geëiste losgeld ruim overtreffen. De informatievoorziening moet worden hersteld. Dit kost veel tijd en betekent dus een groot verlies aan productiecapaciteit. Ook is het verstandig om forensisch onderzoek te laten doen door een gespecialiseerde instantie. Daarnaast stelen de hackers meestal eerst de gegevens en dreigen ermee die te publiceren als er niet wordt betaald. Naast de kans dat de betrokkenen dan getroffen worden door criminele activiteiten als identiteitsfraude kan dit tot schadeclaims leiden.
Bijsturingsmaatregelen om risico te verkleinen/voorkomen
- ICT-beveiligingsmaatregelen tegen digitale inbraken, computervirusuitbraken.
- ICT-toegangsbeveiliging met beperking van rechten in systemen.
- Maken van reservekopieën voor herstel.
- Fysieke toegangsbeveiliging tot en in de bedrijfspanden.
- Verplichte trainingen medewerkers over diverse aspecten informatiebeveiliging (w.o. weerbaarheid tegen cybercriminaliteit).
Energielasten
In 2022 zijn de energieprijzen explosief gestegen. Daarom is de begroting bij de 2e Bestuursrapportage aangepast. Eind 2022 was er een daling te zien in de energieprijzen en kon men volume/prijzen weer fixeren. De verwachting is dat de kosten voor energie de komende jaren hoger liggen dan over de afgelopen jaren. De mate waarin is afhankelijk van het wereldwijde economische klimaat en het energiebeleid van de EU en Nederland. Teruggaan naar het niveau van voor de energiecrisis zit er op korte termijn niet in en het blijft een risico.
Bijsturingsmaatregelen om risico te verkleinen/voorkomen
Om het risico te verkleinen is de Begroting van 2022 en verder opgehoogd om beter aan te sluiten op de huidige marktprijzen. De verwachting is dat de energieprijzen zich halverwege 2023 gaan stabiliseren. Waar de mogelijkheid bestond om de volume/prijzen te fixeren is dit gebeurd. Daarnaast zijn we bezig om het verbruik omlaag te krijgen. Om dit te realiseren zijn bijvoorbeeld kredieten aangevraagd bij het kleuren van de begroting voor de energietransitie van het stadhuis of LED verlichting sport.
Corona
De 1e helft van 2022 stond in het teken van corona.
Men werkte zoveel mogelijk thuis en wanneer dit niet mogelijk was, werd er een werkplek gereserveerd en waren er desinfecteringsmiddelen beschikbaar.
In 2022 zijn extra uitgaven geweest voor onder andere inhuur, preventieve zorg en ontmoetingsactiviteiten binnen de gemeente. Deze kosten heeft het Rijk gecompenseerd
Hierdoor hebben we uiteindelijk geen extra kosten hoeven te maken. Er blijft echter een risico in de toekomst dat als corona of een andere pandemie opnieuw een intrede doet, we niet alles vanuit het Rijk vergoed krijgen.
Beheersmaatregelen
In het begin van het jaar zijn beheersmaatregelen genomen om verspreiding van het virus te voorkomen, zoals thuiswerken, desinfecteringsmiddelen aan bieden. De (extra) kosten die we tot op heden hebben gemaakt voor corona zijn vergoed door het Rijk. Daarom heeft het voor 2022 geen gevolg voor het weerstandsvermogen.